Steeds meer eigenaren van dagboten en weekenders hebben vragen over elektrificatie: het elektrisch maken van de aandrijving. Botentekoop legt aan de hand van 10 vragen uit wat de mogelijkheden zijn en zet de plus- en minpunten van elektrisch varen op een rijtje.
Opmars
Elektrisch varen is enorm in opmars. Geschat wordt dat inmiddels meer dan 10% van de verkochte nieuwe boten gebruik maakt van voortstuwing met behulp van een elektromotor. Door veranderingen in de regelgeving van belangrijke vaarplekken als Amsterdam en Utrecht wordt verwacht dat het aantal elektrische boten in de komende twee jaren enorm zal stijgen. Veel mensen overwegen een overstap van fossiele brandstoffen (benzine, diesel, LPG) naar elektrisch of hybride, en het aantal te koop staande elektrische boten neemt toe.
Wat zijn de vragen die je moet stellen voor je elektrificatie van de boot overweegt en verdere stappen kunt ondernemen?
Niet voor alle boten?
Vraag 1: Is mijn boot geschikt voor elektrisch varen?
In principe is voor elke boot een elektrische voortstuwing mogelijk, maar voor lang niet alle boten is elektrisch varen handig. Als je veel energie nodig hebt om bijvoorbeeld snel te varen is een elektrische aandrijving meestal niet de aangewezen methode. Ook als je onafgebroken lange tochten wil maken kom je met een elektrische aandrijving vaak niet goed uit. Daarentegen is elektrisch varen ideaal voor boten die rustig een dag of een weekend willen kunnen toeren. Bedenk verder dat het onderwaterschip van elektrische boten meestal speciaal is ontworpen met het oog op minimale waterweerstand. Heb je een zware boot met weinig stroomlijn onder de waterlijn, dan is een elektrische motor meestal niet echt handig. Lichte boten zoals sloepen, tenders, kleine zeilboten en consoleboten lenen zich uitstekend voor een elektrische voortstuwingsinstallatie en worden zo een stille boot.
De motor
Vraag 2: Welke onderdelen van een elektrische aandrijving moet ik kiezen?
Elektromotoren zijn er in vele soorten en maten en in verschillende vermogensklassen. Bekendst zijn de elektrische buitenboordmotoren die vooral op kleine bootjes worden gebruikt. Deze fluistermotoren zijn ook populair als trolling-motor bij hengelsporters. Elektrische buitenboordmotoren zijn er op de markt met vermogens van 0,5 tot 50kW. Dat laatste is qua power vergelijkbaar met een brandstofmotor van 80 pk. Kanttekening is dat je de kracht die een elektrische buitenboordmotor kan opbrengen niet één op één kunt vergelijken met een verbrandingsmotor. Elektromotoren leveren bij lage toeren onmiddellijk een maximaal vermogen waar verbrandingsmotoren dat pas bij een hoog toerental kunnen doen. Daarom heb je vaak genoeg aan een wat minder groot vermogen dan van een fossiele motor. Naast de elektrische buitenboordmotor heb je de pod motor. Dit is een torpedo onder de boot waar de elektromotor in is verwerkt. Soms is deze vast geplaatst (fixed pod) maar meestal is deze draaibaar, zodat je geen roer meer nodig hebt en met de podmotor stuurt. Als je met een elektrische buitenboordmotor of een draaibare pod stuurt, heb je altijd een beetje power nodig omdat anders het stuureffect minimaal is. Dat vergt dus een iets andere aanpak dan bij een boot waarmee je met een roerblad stuurt. Podmotoren zijn ideaal voor sloepen en tenders en zie je ook vaak op zeiljachten. De derde soort elektrische motor is de inboardmotor met schroefas. Vooral in de wat grotere sloepen, tenders en motorjachten is deze optie favoriet. De keuze voor een van de soorten motor hangt af van de mogelijkheden van jouw boot en het beschikbare budget.
De expert
Er zijn tientallen verschillende elektromotoren, maar ze hebben allemaal hun eigen optimale toepassing. Binnen de elektromotoren zijn veel verschillende manieren van hoe stroom wordt omgezet in voortstuwing. Het voert te ver om hier dieper in te gaan op de permanent magneetmotor of de transversale fluxmotor. Als je elektrificatie overweegt is het verstandig om contact te zoeken met een betrouwbare installateur met een bewezen goede track record. Die kan de juiste motor en de andere componenten in het elektrische aandrijvingssysteem van de stille boot adviseren. Het is namelijk heel belangrijk om de andere componenten in het systeem goed op elkaar en de eigen wensen af te stemmen. Bekijk hier elektrische bootmotoren te koop.
De accu als brandstoftank
Vraag 3: Wat voor soort accu past bij de gekozen elektromotor en je budget?
Een accu is voor een elektromotor wat de inhoud van een brandstoftank is voor een diesel of benzinemotor, maar met één groot verschil: diesel en benzine hebben een hoge energiedichtheid en dat betekent dat je uit deze brandstoffen een grote hoeveelheid energie per kilo kunt halen, namelijk rond de 12 kWh per kilo. Bij accu’s ligt dat anders. Accu’s hebben een veel lagere energiedichtheid, (max. 0,15 kWh per kilo) dus je moet meer kilo’s meenemen om dezelfde hoeveelheid energie te kunnen verbruiken. Dit is afhankelijk van de soort accu die wordt gebruikt. De bekendste accutypes zijn loodzuur, AGM, gelaccu’s en Lithium Ion accu’s. Loodzuur accu’s zijn goedkoop, zwaar en + 1300 keer te laden. AGM (duurder) en gel accu’s (nog duurder) zijn onderhoudsarmer plus vaker te laden (+ 1500 keer) en dieper te ontladen. De duurste variant is de Li-ion accu. Deze zijn het duurst, maar veel lichter en bovendien vaker (3000-5000 cycli) en dieper (tot + 10%) te ontladen dan de andere accusoorten. Hoe groter het aantal Ah’s van je accupakket, hoe sneller en verder je kunt varen.
Volt en Ampère-uur
Vraag 4: Waar moet ik verder op letten bij de keuze van accu’s?
Op een accu staan altijd verschillende aanduidingen in cijfers. De bekendste is het voltage, bijvoorbeeld 12 of 24Volt. De meeste elektromotoren werken op 12, 24, 26 of 48 Volt. Door vier 12V accu’s in serie te schakelen kun je een 48V systeem samenstellen. Bij serieschakeling het voltage opgeteld en het de hoeveelheid passerende stroom (A) blijft gelijk. Als je vier 12V accu’s van 100 Ah in serie schakelt, krijg je een systeem van 48V waarmee je in totaal 100 Ah kunt verbruiken. Het voordeel van zo’n hoger voltage systeem is dat je dunnere kabels kunt gebruiken omdat er minder stroom (Ampère) doorheen gaat. Het tweede belangrijke getal op accu’s is de capaciteit, die is aangegeven in Ah, Ampère-uur. Deze aanduiding is belangrijk vanwege je wensen over de actieradius. Hoe groter het aantal Ah, hoe groter de hoeveelheid stroom die je met het aangegeven voltage uit een accu kunt halen. Met de formule W = V x A (Watt is Volt maal Ampère) kun je berekenen hoe lang je kunt varen met de gegeven accucapaciteit. Een voorbeeld: je hebt een 48 Volt installatie en verbruikt op een bepaalde snelheid 1000 W. Dan kun je met een 200 Ah accu ongeveer 10 uur op een stille boot varen, aangenomen dat je de accu helemaal leeg mag trekken. Meestal wordt aangeraden om loodzuur accu’s tot maximaal 40%, AGM en gelaccu’s maximaal tot 30% te ontladen. Als je accu’s te diep ontlaadt vermindert dat de levensduur drastisch. Accu’s kunnen zelfs stuk gaan als ze helemaal leeg zijn getrokken.
De acculader
Vraag 5: Hoe kan ik het beste de accu’s laden?
Bij verschillende accu’s en voor verschillende soorten gebruik van de boot heb je verschillende soorten gebruik van een fluisterboot heb je verschillend laders nodig. De acculader is te zien als de brandstofpomp voor de elektrische aandrijving. Net als bij tanken van benzine is het ventileren tijdens het laden belangrijk, vooral als je natte loodzuur accu’s laadt. Bij het laden kan namelijk het explosieve knalgas ontstaan. Vergeet bij natte accu’s niet om het niveau van het gedemineraliseerde water te controleren. De meeste moderne acculaders werken met hoogfrequent techniek, waardoor ze zuinig en stil hun werk doen. Een goede lader moet precies de juiste hoeveelheid stroom leveren op het juiste moment. Had je eerst Lood-zuur accu’s en wil je over op AGM accu’s of Lithium batterijen, dan zul je ook de lader moeten vervangen. De expert kan de lader aanbevelen die het best bij jouw accu’s en je gebruik (dagelijks, wekelijks, onderhoudslading in de winter etc.) past.
De accumonitor
Vraag 6: Hoe weet ik hoeveel stroom ik nog heb?
Moderne elektrische systemen hebben een accumonitor die je vertelt hoeveel stroom je nog in je accu’s hebt. Vaak wordt dat aangegeven in een percentage ten opzichte van vol (100%). Handig is ook als je weet wat het actuele verbruik is en hoeveel resterende tijd (of afstand) je bij de huidige snelheid nog over hebt. Een betrouwbare accumonitor houdt rekening met het maximale percentage ontlading van de gebruikte accu’s. Met een goede accumonitor en een ruim accupakket hoef je met de moderne, zuinige elektromotoren nooit meer angst te hebben voor een te krappe actieradius.
Wetgeving
Vraag 7: Moeten we door veranderende wetgeving allemaal elektrisch gaan varen?
De politiek wil fossiele brandstoffen op termijn uitbannen. De laad infrastructuur is echter in de meeste stedelijke gebieden nog lang niet zover dat alle watersporters op een fluisterbootje zouden kunnen varen. De politiek verwacht dat dit vanzelf goed komt als fossiel varen wordt verboden, dus uiteindelijk zullen we wel moeten. Maar er is ook een tegengeluid: critici beweren dat de productie van nieuwe motoren door het gebruik van grondstoffen en energie consumerende productiemethoden ook milieuvervuilend is. Doorvaren met goede oude motoren is uit duurzaamheidsperspectief volgens hen geen slecht alternatief. Ook zijn de moderne diesel- en benzinemotoren minder vervuilend dan de motoren van pakweg twintig jaar terug en kunnen meestal nog tientalen jaren mee.
Plussen en minnen
Is je oude motor stuk, dan is het slim om elektrisch varen te overwegen. Houd wel rekening met de minpunten: een elektrische installatie is tamelijk kostbaar en niet voor elke boot geschikt. Ook is de levensduur van de accu’s beperkt en kost bijtanken van energie tijd. Maar de pluspunten van fluistervaren zijn dat je tijdens het varen vrijwel geen geluid hoort, minder onderhoud aan de motor hebt, dat je traploos gas kunt geven en dat je bij elk stopcontact thuis of in de haven kunt opladen. Heb je zonnepanelen op het dak, dan vaar je op duurzaam zelf opgewekte stroom en kun je de accu’s in de stille boot ook als thuisbatterij gebruiken om zelf opgewekte stroom later thuis te gebruiken. Ombouwen dan maar?
Ombouw naar elektrisch
Vraag 8: Wat kost ombouw naar elektrisch?
De kosten hangen af van de oude situatie, wat er aan moet worden veranderd, de wensen over snelheid en actieradius en de kwaliteit van de gebruikte installatie. Er zijn een paar grove aanduidingen te geven: stel, je hebt een klein bootje met een 2,5 pk brandstofmotor. Als je in plaats daarvan een elektrische buitenboordmotor van 1 kW kiest, heb je die vanaf ongeveer 1000 euro. Een bijbehorende set accu’s is er voor rond de 1000 euro. Koop je er nog een lader bij, dan ben je voor zo’n minimale uitvoering ongeveer €2400 kwijt. Wil je een 27 pk dieselmotor van een sloep vervangen door een 48 Volt, 4 kW schroefas elektromotor en een accupakket met voldoende capaciteit voor 8 uur varen, reken dan voor onderdelen en installatie ongeveer 10.000 euro.
Hulpaggregaat
Vraag 9: Wat doe je als je dreigt zonder stroom te komen?
Laden natuurlijk, maar als je niet direct een stopcontact in de buurt hebt is een portable generator wellicht een optie. Met een 1 of 2 kW generator (ook aggregaat genoemd) kun je rustig doorvaren. Een 1 kW portable benzine generator kost ongeveer 1000 euro. Een 2 kW generator heb je al vanaf ongeveer 1500. Je hebt dan een oplossing die wel fossiele brandstof verbruikt en geluid maakt, maar die je alleen in een noodsituatie gebruikt.
Tips voor een gebruikte sloep
Vraag 10: Waar moet je op letten als je een gebruikte elektroboot koopt?
Bij een gebruikte fluisterboot is het belangrijk om goed naar de algemene staat van de boot en de installatie te kijken. Is alles professioneel aangelegd met mantelbuizen of is het met kroonsteentjes aan elkaar geknoopt? Hoe ziet de elektromotor er uit, zijn de propeller en het onderwaterhuis onbeschadigd? Haak af als je sporen van vocht in het systeem ontdekt. Heel belangrijk is ook de staat van de accu’s. Hoe oud zijn ze, hoe zijn ze onderhouden en is er een heldere indicatie van de onderhoudstoestand en het aantal resterende laadcycli. Als alles er goed uitziet, ga dan proefvaren om zeker te zijn dat alles naar behoren functioneert. Daarna kan als het goed is het stille genieten beginnen.
Ontdek meer over populaire soorten elektrische boten
Elektrische motorboten te koop
In deze marktstudie onthullen we enkele van de belangrijkste feiten over de groeiende markt voor elektrische boten.
Wilt u meer weten? Neem contact op met het team van Boats Group voor meer informatie over de nieuwste trends en hoe we u of uw bedrijf het best kunnen ondersteunen. Neem contact op via +31 (0)20 888 77 60 of intl.customers@boats.com.
