Met name voor zeiljachten, zeilboten en snelvarende motorboten is polyester een veelvuldig toegepast bouwmateriaal. Het is sterk in relatie tot het gewicht, relatief goedkoop en onderhoudsvriendelijk. Helemaal probleemloos is het materiaal echter niet. Na verloop van jaren kan er toch vochtopname en delaminatie ontstaan, beter bekend als osmose.
Polyester schepen worden meestal in lagen van buiten naar binnen in een mal opgebouwd. Een van de variabele factoren is het humeur van degene die dat moet doen. Deze begint met de buitenste afwerklaag, de gelcoat. Daarna volgen naar binnen toe de lagen met polyesterhars doordrenkte glasvezelmat, die handmatig met een roller worden aangedrukt. Liefst zodanig dat er geen luchtbelletjes achterblijven. Een juiste temperatuur en luchtvochtigheid spelen hierbij ook een grote rol.
Delaminatie
Als dit niet optimaal gebeurt, blijven minuscule luchtkamertjes over, die onder invloed van temperatuurwisseling gaan uitzetten en krimpen en tenslotte barsten. Hierdoor dringt er vocht in het polyesterlaminaat, met alle zure gevolgen van dien. Vocht gaat een reactie aan met de polyesterhars, deze lost langzaam op waardoor de glasmatten hun onderlinge hechting verliezen. Delaminatie is het uiteindelijke gevolg. Eerst ontstaan er zichtbare bultjes waar zuur ruikende prut uitkomt als je er doorheen prikt.
Naast ondeugdelijk lamineerwerk kan ook een verkeerde kwaliteit gelcoat de boosdoener zijn. In theorie krijgen alle polyester schepen eens te maken met osmose, in praktijk de ene boot eerder dan de andere. Ligplaats op zoet- of zout water, onderhoud aan de antifouling, stalling op de wal in de winter zijn allemaal factoren die ook van invloed zijn, naast de kwaliteiten van de werf. In grote lijnen dient een boot om het jaar minstens 2 weken op de wal te staan om helemaal op te drogen.
Osmose boot herkennen
Osmose in vergevorderde staat is goed te herkennen. Een veld bultjes onder de boot waar je met je nagel doorprikt, betekent al snel een ingrijpende reparatie van het onderwaterschip. De opbouw en het dek kunnen ook een osmose polyester probleem hebben. Met name bij een sandwichconstructie met schuim of balsa als kern, kan vocht opgenomen worden door lekkage langs het dekbeslag. Balsahout rot dan weg en het polyester wordt aangetast. De lucht in de kajuit kan een indicatie van dit probleem zijn. Zodra er een zure walm op je af komt bij de eerste opening van de luiken, is nader onderzoek gewenst.
Aankoopkeuring
Osmose herkennen in een pril stadium is lastiger. Een aankoopkeuring kan uitsluitsel bieden. Het lijkt misschien verleidelijk om op eigen expertise te vertrouwen. Echter: zonder een deugdelijke vochtmeter doet eigen expertise er sowieso niet toe. Daarbij moeten meetgegevens ook goed geïnterpreteerd worden. Het uitsluiten van beginnende osmose is natuurlijk een geruststelling voor een nieuwe eigenaar in spe. En het vaststellen van dit probleem kan van invloed zijn op de onderhandelingen die gevoerd worden.
Repareren of het weer opbouwen van het weggenomen laminaat wordt meestal gedaan met epoxy en eventueel glasmat. Deze kunsthars is wel volledig waterdampdicht. Professioneel verwijderen van aangetast laminaat wordt wel met een gelcoatpeeler gedaan. Een soort robotarm die uiterst nauwkeurig een onderwaterschip kan schillen. Om de droogtijd te beperken is de HotVac methode ontwikkeld. Het laminaat wordt ter plaatse verhit en onder vacuüm van vocht ontdaan.
Is er osmose bij je boot vastgesteld? Geen reden tot paniek. Er is nog geen boot gezonken puur en alleen vanwege dit probleem. Osmose op zijn beloop laten, is echter geen goed idee. Zonder ingrijpen wordt er teveel laminaat aangetast en dat komt de sterkte van de boot niet ten goede. Er zijn vele bedrijven die de benodigde werkzaamheden kunnen uitvoeren.
Doe-het-zelf
Heb je genoeg tijd en zin, dan is doe-het-zelven ook een optie. Slijp het aangetaste weg en bouw het opnieuw op met epoxy. Cruciaal is het drogingsproces. Gek genoeg moet je het opengeslepen laminaat spoelen met schoon water. Zuren en zouten vormen anders een korst die het afsluit waardoor de vochtmeter een vervelende waarde blijft weergeven. Drogen kan gewoon buiten. Weer opbouwen in een overdekte werkplaats.
Informatie vind je op: www.osmosecentrum.info
Reparatiebedrijf met een gelcoatpeeler: www.newpointmoverbo.nl
Reparatiebedrijf met Hotvac methode: www.deltamarina.nl
